काजे डौर्ठ मनै रुप्यक पाछ ?

काजे डौर्ठ मनै रुप्यक पाछ ?

६५ दिन अगाडि

|

२५ असार २०८२

वर्षा रे वर्षा

वर्षा रे वर्षा

६६ दिन अगाडि

|

२४ असार २०८२

जब म, वाफ बनेर शिखर चुम्छु अनि, वायुसँगै शितल छुन्छु र गर्वले ढकमक्क फुल्दै अक्टोपस झैं विभिन्न आकारमा सयर गर्छु अनन्त आकाशमा । सूर्य र ताराहरू छल्दै जूनसँग लुकामारी खेल्दै जहाज जस्तै ब्रह्माण्डमा जब म, तेज गतिमा दौड्छु मसँग सम्झौता गर्न आउँछन  एक हूल आँधीहरू केराको थाम ढाल्दै, अर्को हूल हुरीहरू सडकको धुलो उराउँदै, तर अहँ !  म गर्न चाहन्न कसैसँग सम्झौता अनि, आ–आफ्नै अहंकारमा आकाशमै गर्जन्छन आँधी र हुरी म भने पानी बनेर तल झर्छु । जब, सप्तरंगी इन्द्रेणी  मेरो स्वागत गर्छे म अत्यन्त हर्षित भएर धर्तीको प्रवेशद्वार छिर्छु । मेरो आगमनमा पहाडले कैद गरी राखेको ‘मूल’ चट्टान फोडेर आउँछ, धुस्स कुहिरो  र घामले कैद गरेको ‘शितलता’ पर्खाल भत्काएर आउँछ खोलाहरू सुसाउँदै आउँछन नदीहरू उफ्रिदै आउँछन  अनि, गाउँबाट किसानहरू हलो र जुवा बोकर खेततिर झर्छन, यता रोपाहाहरू ‘सजना’ गाउँदै  छुपु–छुपु धान रोप्छन । म आउँछु हरेक बार आउँछु मेरो आगमन कसैको आग्रहमा हुदैन पुर्वाग्रहमा पनि हुँदैन न हुन्छ,  सम्भ्रान्तहरूले फिजाएको भ्रमको पूजा र भाकलमा  । म आउँदा कुनै पण्डितलाई सोध्दैन कुनै बेद–पुराण ढोग्दैन कुनै कुरान पनि घोक्दैन न त भट्याउँछु कुनै बाइबल अनि, साइत जुराउन राशीफल पनि हेर्दैन तर, म आउँछु  यो प्रकृतिले दिएको सुन्दर धर्तीमा सुन्दर सिर्जनाका सुन्दर बोट उमार्न । जब निरीह धर्ती घामले जलिरहेको हुन्छ प्यासले छटपटी रहेको हुन्छ म झर्छु  शितलता र एक अञ्जुली पानी लिएर कति खुशी हुन्छ ऊ र हाँस्छ अनि, उमार्छ सिर्जनाका थुप्रै–थुप्रै बोटहरू ।  

झिकनाठि

झिकनाठि

६७ दिन अगाडि

|

२३ असार २०८२

हमरो मन लागैये दोसरके सुन्दर बनाइले हमु चाहै चियै केकरो आवश्यक्ता बनैले अपना उजैरके चाहै चियै हमु दोसरके श्रृङ्गारैले अपना असगरो रैहके हमु चाहै चियै दोसरके एक ठाम मिलाइले   अपना गैलके दोसरके जीवन देनाइ साइत यहया चियै सुन्दर जीवन । छै ऊ  देखैले भुट ओकरा कतेक कोइ  कहैछै छोटकि  भुटकि, कनकिरबि, बितबि  लेकिन ओकर नाम चियै झिकनाठि । देखैले छोट छै लेकिन काम करैछै बरका ऊ अपना टरटर्याके कसल छै सुखल टट्याल छै लेकिन जरनाके एक ठाममे मिलाइने छै  जरनकरी सब मुरमे जरनाके बोझ बोकने छै जरनाके बोझ बान्हलछै घुरीके जिनासे जिनामे ओझरयाल छै झिकनाठि  ओह्या झिकनाठि कसैछै ताब  सैब जरनाके एकठमा बोझ बान्हाइछै । झिकनाठि बेगर जरनाके बोझ नै कसल जाइछै पेराघेरा बोझ खुलैके रहैछै डर यी छै एक बिताके जारनके टुक्रा  जेकरा कहैछै झिकनाठि ऊ असगरे छै लेकिन सैब जरनाके एक ठाममे मिल्याके राखने छै अपना श्रृङ्गार विहीन छै लेकिन जरनाके पचियाके श्रृङ्गारने छै बोझमे । जिनामे ओझर्याल छै ऊ जिना ओकर  उपर हैकम जमाबक चाहिँ लेकिन उल्टिये ऊ जिनाके आपन वसमे राइखके जिना उपर अधिकार जमाइने छै  जरना सबके उपरमे बैठल छै सानसे जिनाके वशमे राखने छै मालिक ऊ खुद बनल छै  । चलाइने छै शासन येहेन तरिकासे जेना लागैछै  झिकनाठि बिना जिना या जरनाके  कोनो मोल  सुन्दरता  एकता  महत्तव नै छै । झिकनाठिबिना, जरना रहैछै छिरियाल  बितियाल झिकनाठि जरनाके बोझके कुरूप हैसे बच्याके बनाइछै सुन्दर ऊ जरनाके अनाथ हैसे बचाइने छै ऊ जरनाबे बोझके चियै एकटा असल महताइर जिम्मेवार अभिभावक निस्वार्थ मित्र  कुशल शासक । ....... नेपाली अनुवाद झिकनाठि  म पनि अरूलाई सुन्दर बनाउन चाहन्छु म चाहन्छु सबैको आवश्यकता बन्न आफू सकिएर अरूलाई श्रृङ्गार्न चाहन्छु  आफू एक्लो भएर पनि अरूलाई एक ठाउँमा मिलाएर  राख्न चाहन्छु  आफू गलेर अरूलाई जीवनदान दिनु सायद यही नै सुन्दर जीवन हो । ऊ हेर्नमा छे पुन्टी कसैले उसलाई कान्छी पुन्टी, सानी, फुच्ची भन्छन् तर, उसको नाम हो झिकनाठि । हेर्नमा फुच्ची छे तर, ठूलो काम गर्छे आफू ऊ बेस्सरी कसिएकी छे सिकुटी छे तर, दाउराहरूलाई एक ठाउँमा   राखेकी छे मिलाएर  दाउरेहरू टाउकामा बोकेका छन् दाउराको बोझ दाउराको बोझ बाँधिएको छ रसीले त्यही रसीमा अल्झेकी छे झिकनाठि झिकनाठि कसेपछि  सबै दाउराहरू  बोझ बाँधिएर एक ठाउँमा समेटिन्छ । झिकनाठिबिना कसिएर बाँध्न सकिँदैन दाउराको बोझ बाटोघाटोमा दाउराको बोझ  हुन्छ खुल्ने डर ऊ एक बित्ताकी मात्र छे दाउराको एक टुक्री जसलाई भनिन्छ झिकनाठि ऊ एक्ली छे तर, सबै दाउरालाई एक ठाउँमा समेटेकी छे  आफू श्रृङ्गारविहीन छे तर, दाउरालाई सजाएर श्रृङ्गार भरेकी छे । रसीमा अल्झेकी छे ऊ रसी उमाथि हैकम जमाउनु पर्ने तर, उल्टै उसले रसीमाथि  हैकम जमाएकी छे दाउराको माथि बसेकी छे सानले डोरीलाई वशमा राखेकी छे मालिक ऊ स्वयम् बनेकी छे । चलाएकी छे शासन यस्तो तरिकाले लाग्छ  झिकनाठिबिना दाउरा र डोरीको कुनै मूल्य  अस्तित्व  सुन्दरता र एकता नै छैन झिकनाठिबिना दाउरा छरिन सक्छ यताउति, जहाँतही उसले दाउरालाई  अनाथ हुनबाट बचाएकी छे ऊ हो दाउराको बोझको  एक असल आमा जिम्मेवार अभिभावक निस्वार्थ मित्र  कुशल शासक ।

चिरै

चिरै

७५ दिन अगाडि

|

१५ असार २०८२

चारूभरा  चिरै सब बोलैछै चिरचिर बैठल छै गाछके ठाइरहमे घरके छाइनमे उरैछै अकाशमे धान, गहौम, मरूवा फोइकके  खाइले आबैछै खेत,अङ्ना या खरहियानमे ।  पियासल छै ताकने फिरैछै पाइन अतसे ओत । गामके बहार पोखैरमे  बारीके खता, गामके इनार  अङनाके पेप, बारीके पैनमे आबैछै पियैले पाइन  अङ्नाके ओइ कोनमे चिरैके पियैले कन्तरामे  राखलछै पाइन  अनओने ताकैछै  केकरोने देखैछै त लोलसे घटघट पियैछै पाइन या उइरके चैल जाइछै  बैठैले गाछमे । मेना, कौवा, कोइली, पेरवा, मुरगा, चिल, गिध हाँसिन बगरा, पौरकी, बट्टाई, बौकला चियै चिरै पेरवा, हासिन, मुरगा पालैछै घरमे बाँकी चिरै सब खोता लगाइने छै गाछके ठाइरहमे कोइली बिहाने बिहान कुहुकुहु करैत सुनाइछै सात रङ्के सङ्गीत भोइरल गीत  मुरगा कहैछै कुखुरी काँ पेरवा करैछै बाकबाकुम बाकबाकुम बगरा गाबैछै चिरचिर  मुधुर गीत यी चिरैसबके गीत सुइनके हाइसते उठैछै गाम । कलामे धनिक गीत सङ्गितमे अब्बल चिरैचुटगुनीसबके मुहमे बकार नै छै लेकिन सुमधुर ध्वनिसे गाम गुन्जयमा बनाइछै रहैले घर नै छै लेकिन बसुवाइर या आमगाछी कब्जा करने छै गाममे खेतपथार नै छै लेकिन खुला अकाशमे उइरके सबके उपर राज करैछै सात सुरके सङ्गिसे प्रकृतिमे श्रृङ्गार भोरनेछै चिरबिर सुरसे भोरल गीत सुन्याके आद्मी सबके  करैछै चिन्तामुक्त  चिन्तामुक्त हैले चिरैसबसे सिखै चियै खुला अकाशमे रमाइले चिरैसब हमरा बोल्या रहल छै सुरम्य ताल भोरैले चिरैसबके चिरचिर ध्वनी गुनगुनाइ चियै । ----------------------------- (नेपाली भाषामा अनुवाद)   चरी चारैतिर चराहरू गर्दैछन् चिरबिर बसेको छ हाँगामा घरको छानामा उड्छ आकाशमा धान, गहुँ, मरूवा खान आउँछ खेत, आँगन र खलियानमा । तिर्खाएको छ खोजिरहेको छ पानी यहाँ, त्यहाँ गाउँ बाहिर पोखरी र बारीमा  गाउँको इनार, घरको गाग्रोमा कल, बारीको कुलोमा राखिएको छ पानी आँगनको एउटा कुनामा कह्तरामा यताउति हेर्दै  पानी पिएर  बस्न जान्छ रूखको हाँगामा । मैना, काग, कोइली, परेवा , चिल, गिद्ध, कुखुरा हाँस, बतक, बट्टाई, बगरा, पौरकी, बकुला हुन् चरा परेवा, हाँस, बतक, कुखुरा पाल्छन् घरमा बाँकी चराहरूले गुँड लगाएका छन् रूखको हाँगामा कोइली बिहान बिहानै सात रङ्को सुर भरेर  सुनाउँछ कुहुकुहु गर्दै मीठो गीत कुखुरी काँ भन्दै गाउँछ कुखुरा परेवाले बाकबाकुम गीत गाउँदै डाक्छ बिहानीलाई  भँगेरो चिरबिर गर्दै मधुर गीत सुनाउँछ यी चराहरूको गीत सुनेर बिहान  गाउँ उठ्छ हाँस्दै । कलामा धनी गीत, सङ्गितमा अब्बल चराहरूको मुखमा बोली छैन तर, सुमधुर ध्वनीले गाउँ गुञ्जयमान बनाउँछ । बस्ने आश्रयस्थल छैन तर, अधिनमा राखेका छन्  बाँसघाँरी र आँपगाच्छीका रूखहरू गाउँमा खेतीपाती छैन तर,  खुला आकाशमा उड्दै सबैमाथि हैकम जमाइरहेको छन् । सात सुरमा सङ्गीत भरेर  प्रकृतिमा श्रृङ्गार भरिरहेका छन् चिन्तामुक्त हुन चराबाट सिक्दैछु खुला आकाशमा रमाउन चरालाई डाक्दैछु  सुरम्य ताल भर्न चराको चिरबिर ध्वनी गुनगुनाउँदै छु ।

बिरो

बिरो

८८ दिन अगाडि

|

२ असार २०८२

मुना चौधरी  कनहिक बताह कनहिक सन्काह कनहिक मनमौजी  कनहि बदमास बहैछै कतौ सोझहेसोझ घुमैछै कतौ एकेठाम घुइमतेके घुइमते करैछै । उराइछै बौल उराइछै माइट उराइछै लार, पुवार या पातपितङ्गर गरदा, खसौत, भुसाके साथ ल्याके बहैछै दुर तक उरैछै गाममे खेतपथाइर या चौरीचाचरमे । बहैछै सनसन गाछबिरिछ के मचारैछै  कमजोर घरके खस्या दैछै  कन्हिक छै पागल कन्हिक छै मनमौजी कन्हिक छै पिताह । यी चियै हवा सिधा बहैछै तेकरा कहैछै हवा जोरसे बहैछै तेकरा कहैछै झाट बरी जोरसे बहैछै तेकरा कहैछै बिहाइर एके ठाममे जोरसे घुइम घुइमके बहैछै तेकरा कहैछै बिरो । यी चारूभर घुमैछै  आपने सङे माइट, पाइन, खसौत, भुसाके नचाइछै आपनो नाचैछै दोसरोके नचाइछै  कनहिक दिवाना कनहिक मस्ताना कनहिक छै पागल  कनहिक छै एकोहोरो बेसी छै क्रोधित । [नेपाली अनुवाद] बिरो अलिकति पागल अलिकति सन्की अलिकति मनमर्जी अलिकति बदमास चल्छ कतै सिधा कतै एकोहोरो  घुमेको घुमै गर्छ । उडाउँछ बालुवा उडाउँछ माटो उडाउँछ लार, पराल, पातपतिङ्गर धुँलो, मैलो, घाँस, भुसलाई साथमा लिएर चलिरहन्छ दुरसम्म उड्छ गाउँमा खेत र चौरमा । बहन्छ सनसन ढाल्छ रूखहरू खसाल्छ कमजोर घरहरू अलिकति पागल अलिकति मनमर्जी धेरै रिसाहा । यो हो हावा सिधा चल्नेलाई भनिन्छ हावा अलि बेसी चल्नेलाई भनिन्छ हुरी बेस्सरी चल्नेलाई भनिन्छ बतास एकै ठाउँमा बेस्सरी घुम्दै चल्नेलाईभनिन्छ हुरी बतास (बिरो) । चारैतिर घुम्दै चल्छ आफूसँगै माटो, पानी, धुलो, मैलोलाई समेत नचाउँछ अलिकति दिवाना अलिकति मस्ताना बढी पागल  एकोहोरो र धेरै क्रोधले भरिपूर्ण छ । अनुवाद कवियत्री स्वयम् हालः पोर्चुगल

अइ थारु 

अइ थारु 

९० दिन अगाडि

|

३२ जेठ २०८२

अइ थारु ! का टुँ पान्डन हुइटो जठर चोख्खुर कुह्रारिले चिर्लसे ना चिर्जिठो, जठर चोखुुर गर्सले ठक्किलसे ना ठप्काजिठो । टुहिन, राज्य नस्से चिरठ नस्लके लुहाकिक कुह्रारिले टुहिन, राज्य नस्से ठप्काइठ शोषण, अन्याय व अत्याचारके गर्सले । टुँ, दाङसे ढल्क बुह्रान पुग्ठो दाङसे ढल्क मल्ह्वारा टक टभुन, एक्चो ऐया वइया नि कठो ना एक्चो रिसिठो मन टुहाँ कठ्याक रुइठुइ पल्कम एक बुन्डा आँस नि डेखिठो अइ थारु, का टुँ पान्डन हुइटो ? टुँ हर पुजैयम छेग्रि, भेँरि बन्ठो जसिक कि अठ्ठाइस सल्लोक पुजैयम बुटन बावन्न बैसठ्ठीम डसैह्या मुर्घि, टुहाँ रक्टक खोल्ह्वा बहठ कहो थारु टुँ का पैठो ? टभुन चुमाइल पलि रठो अइ थारु, का टुँ पान्डन हुइटो ? यिहाँ, जान्क किउ नि डेठा यिहाँ, माङ्क किउ नि डेठा कलसे अछ्न पर्ठा आपन ह बचाइक ला फे । अइ थारु, टुँ ट भ्याँवसे मिट लगाइ सेक्ना दङ्गिशरनके सन्तान उहमार अछ्नो आपन अधिकार यिहाँ माङ्क किउ पानी नि डिह कलसे अधिकार डेना बाट नि आइल सत्ता डेना बाट नि आइल, सक्कु बाट पटा रटि रटि अधिकारक पानी नि पाक पिअस्ल रटि रटि कसिक टुँ चुमैल रह सेक्ठो अइ थारु, का टुँ पान्डन हुइटो ? २०८२ जेठ ३१ गते ठुम्रार साहित्यिक बखेरी, कीर्तिपुरिक् १०५औं भाग मे वाचिट कविता